Last stop: Saigon of Ho Chi Minh

Last stop: Saigon, 1 mei
Kwam eergisteren onbedoeld aan in Saigon. In Vinh Long kocht ik een kaartje maar My Tho, 66 km verder in de delta. Pick up om 10 uur am bij het hotel. Mijn ticket hoefde het doenerige en bevelerige jonge chauffeurtje niet te zien. Hij reed akelig gevaarlijk en hard. Voor het eerst voelde ik me onveilig in Azië. Zal ik er wat van zeggen, hem vermanen? Ach, jezelf overgeven en rondkijken. Hij kreeg een bon, net goed! (neem ik aan) voor te hard rijden (neem ik aan), maar begon daaraan te twijfelen omdat zijn rijgedrag na 5 minuten weer op het oorspronkelijke peil was. Na ruim een uur kreeg ik nog meer twijfels, vooral toen hij een snelweg (heus!!! Een snelweg, geen brommer, fiets, kar te zien, 3 banen, iedereen keurig rechts rijden en links inhalen, ongekend!!!!) opdraaide en daar met 100 km gemiddeld, toegestaan is 80(!?) overheen denderde. 40 km snelweg! Via een sluiproute (tol ontwijkend?), door een blokkade heen, en een bochtig (zowel horizontaal, als verticaal –kuilen dus-) onverhard stukje, om weer op de gewone weg uit te komen. Ik zag de grote stad aankomen. Brede avenues, boulevards, torenhoge flatgebouwen. Op zo’n brede weg stopt ie. Wacht. Uit een andere minibus stappen na 15 minuten nog enkele mensen in. In die tijd wendt mijn chauffeurtje zich naar mij. Laat 75.000 Dong zien, of ik die even wil betalen. Een oude tandeloze Vietnamees tolkt (in het Frans of in het Engels vraagt hij vriendelijk). Ik laat mijn ticket zien. Via de tolk wordt mijn vermoeden bevestigd. We zijn al in Saigon!!! My Tho was halverwege, daar had ik uit moeten stappen. Wat ik wil? Dan maar afzetten bij het eindpunt in Saigon!! Via de tolk zegt de chauffeur dat ik dan extra moet bij betalen. Ik word giftig en laat duidelijk weten dat dat ‘bullshit’ is. Zonder enig gemor gaat de schurk akkoord. Daar sta ik dan. Waar? Ergens in Saigon, zoek een terras, chique hotel, en raadpleeg via hotel en plattegrond waar ik ben en via Lonely Planet naar welk hotel ik wil. Laat me via een taxi (met meter) erheen brengen. Om 2 uur zit ik in mijn nieuwe onderkomen: Giant Dragon Hotel. Heb een riante kamer met mooi uitzicht, alles er op en er aan, zelfs internet voor 20 USD. Check mijn mail en reacties op mijn blog. De spijker die Harry recht en hard op zijn kop slaat dringt de hele avond door, ook na een lange wandeling tot ’s avonds laat.
Ik denk na over Harry’s tekst omdat ik me dezelfde vragen al stelde. Wat gebeurt er met mij? Schaamte? Machteloosheid? Boosheid? Schuldgevoel? Geniet ik nog? Ben ik een eerbiedwaardige toerist? Ben ik begaan? Wat kan ik doen? Wat wil ik doen? Wat doe ik hier? Wat moet ik bewijzen en wil ik dat, moet ik dat? En vlak voordat ik in slaap val, moet ik denken aan de eerste colleges van Han Fortmann, godsdienst- en cultuurpsycholoog aan de Nijmeegse Universiteit, en valt me zijn belangwekkend ‘pamflet’, een boekje van 60 pagina’s, te binnen dat hij begin jaren zestig schreef: “Wat is er met de mens gebeurd?”. In mijn dagboek maak ik snel enkele aantekeningen, sleutelwoorden en val dan dizzy in slaap. De volgende ochtend om 10 uur check ik opnieuw mijn laptop op nieuws en berichten. Margot geniet kennelijk ook van mijn belerend moralisme. Tja, ik kan het niet tegen houden. En het wordt steeds erger Margot, zo voel ik het zelf ook. Maar Azië, dit land, Vietnam, zet je aan het denken. Confronteert je met verleden, heden en toekomst, met welzijn en armoe, met de vraag van Fortmann.
“Yes, we can” … Obama, waar ik zo gelukkig mee was (ben!) blijft door mijn kop galmen. WAT kunnen we dan???? En wie zijn “WE”?? En wat kan, moet ik dan in mijn eentje? Vriendelijk blijven tegen een roekeloze chauffeur, of tegen opdringerige verkopers en riksja- en brommerdrivers, iedereen een dollar geven die er om vraagt, me af laten zetten voor veel te hoge bedragen, mee gedwee door restaurantbediendes naar een plaats en in een stoel laten duwen?
Ja, ik geloof ook in Darwins opvattingen en de evolutie is ook indifferent. Dwz: ongevoelig voor normen en waarden, ongevoelig voor verstand en geweten. Of denk je nou echt dat die kip die tussen de opgekropte marktkraampjes, vol met vis, vlees, groenten, fruit, jewelry, kleding, etcetera, etcetera, scharrelt denkt: “goh, ik ben blij dat ik van mijn vrijheid kan genieten”, of: “gelukkig dat ik daar niet lig”, als hij op nog geen 50 centimeter zijn soortgenoten ziet liggen, naast eenden, duifjes die met tientallen met hun poten aan elkaar zijn gebonden, liggend op snikhete stenen en kortademig en piepend en verdwaasd rondkijken. Af en toe liefdevol gestreeld door de verkoopster. Wachten op een koper die straks verse kip, eend of duif wil eten. Nee, de natuur is niet gezellig en de ene “vrije” scharrelende kip is zich noch bewust van zijn vrijheid, noch van het leed van zijn soortgenoten op 50 centimeter van hem vandaan. Hij scharrelt, zoekt voer. Ze moet eten en overleven en haar kuikens beschermen. Dat is wat Menno en Stijn leerden van Kenai die inzag dat moederbeer zijn broertje Sitka niet doodde uit armoede of macht, maar omdat moederbeer haar kindje Koda wilde beschermen. In de evolutie heeft de mens zich uit ‘lagere’ specimen’ ontwikkeld tot een ‘hoger ras’. Hij ontwikkelde verstand en geweten, een ego en een superego zelfs, (bij sommigen veel te groot!!!) en daarmee deed “de cultuur” zijn intrede! Een ramp!! Dat is er met de mens gebeurd!! De evolutie, als natuur, kon dat niet tegenhouden. Met de intrede van de cultuur, “Het geweten”, een besef van wat “Goed en Kwaad” ….. daar moet het ergens zijn misgegaan. Het is de cultuur die zich zorgen maakt over de uitstervende pandabeer (en nog vele andere diersoorten, een torretje langs de Maas waar de A73 is gepland), maar de natuur maalt daar niet om (de lessen van Midas Dekker).
Het is ons Geweten dat zegt dat Communisten, of Kapitalisten, of Socialisten, noem ze maar op, niet deugen, en we doden elkaar (Cambodjanen andere Cambodjanen, Vietnamezen andere Vietnamezen) omdat we niet accepteren dat hun besef van Goed en Kwaad niet de onze is, erger nog: gevaarlijk is voor “onze vrijheid”, en dat het onze normen en waarden ondermijnt. The World according to …. ?? Integreren is leren accepteren dat andere mensen andere waarden en normen kunnen hebben die niet beter of slechter zijn dan die van ons. Taalkundig laat zich dat makkelijk oplossen. De Vietnamees uit Atlanta, Georgia (USA), is een Amerasian. Je ziet er veel in Saigon. In één term verbind je gewoon twee ‘culturen’. Zo los ik het probleem in Nederland ook wel op. In plaats van “Allochtonen” of “Nieuwe Nederlanders” stel ik voor om voortaan te spreken van bijvoorbeeld: “Hollandurken”. Of “Nederkanen”. Misschien moeten we daar een prijsvraag voor uitschrijven wie de leukste, geniaalste combinatie weet te verzinnen.
Armoede corrumpeert en leidt tot strijd om de macht en macht op haar beurt corrumpeert. Dat is wat je hier ziet, de hele dag door. Gecomprimeerd in mijn bezoek gisteren aan:
1. War Remnants Museum. Daar zie je de ellende vanaf de franse tijd. Zij vertrokken eind jaren 50, waarna de Amerikanen het langzaam overnamen en met een invasie in Danang in 1965 actief betrokken raakten. Het zijn niet de afzonderlijke objecten aan oorlogstuig, foto’s, documenten, statistieken, kaarten, etc. die je hart doen krimpen … het is de overweldigende impact van de totale verzameling die je lam slaat. Noord en Zuidvietnamezen, Amerilkanen (My Lai) en Aziaten die elkaar gewetenloos (bestaat dat in “de cultuur”?) afmaken!!
2. Reunification Square en centraal daarin het (P)Residential Palace. Vandag kon ik, na entree betaald te hebben, vrij door een openstaand groot hek naar binnen lopen naar het paleis van het Zuidvietnamese Regeringscentrum. Op de kop af 35 jaar geleden ramde een Noordvietnameze tank datzelfde hek (nu natuurlijk gerepareerd!) en reed het terrein op. Een Noordvietnamese soldaat rende met vlag de drie verdiepingen omhoog om de zuidvietnamese vlag te vervangen voor die uit Noord Vietnam. In een van de zalen, die ik zag zat Generaal Minh, die 43 uur daarvoor het gezag had overgenomen van de zittende en inmiddels, met hulp van de Amerikanen, gevluchte president te wachten op zijn overwinnaars. Toen die binnen kwamen zei Minh: “I have been waiting since early this morning to transfer power to you.”, waarop hij als antwoord kreeg: “There is no question of transferring power … you cannot give up what you do not have”.
3. En dan, morgen (moet/wil ik nog doen): de tunnels, waarin kinderen zijn geboren die pas na 10 jaar het daglicht zagen, waarin mensen massaal vernietigd werden door de mosterdgassen die de Amerikanen met grote hoeveelheden de tunnels in bliezen. Waarom wil ik die tunnels zien. Ik weet het toch.
Wat fascineert me eigenlijk zo? Het moet toch te maken hebben met mijn eigen liberation, waarschijnlijk ook zo’n 35. 40 jaar geleden. Toen ik 25, 30 jaar was, maatschappijkritische psychologie studeerde, aan bezettingen en demonstraties meedeed, korte tijd lid was van de cp, in communes woonde, getrouwd was, een “open huwelijk” had en een dochter van 5 jaar oud en meehielp met de oprichting van de eerste antiautoritaire crèche (kresj) in Doornroosje. Ik vermoed dat “mijn strijd” van toen als het ware hier herleeft via de Vietnamese geschiedenis. Ik kan hier niks bewijzen. Ook niet dat ik al dan niet een eerbiedwaardige toerist ben of een Europese viezerik (ik kan per slot doen en laten wat ik wil en niemand zal het ooit weten).
Het enige wat ik voor mezelf weet is dat wat ik hier doe en laat in overeenstemming is met mijn geweten. Dat is mijn enige houvast tijdens deze indrukwekkende reis. Als ik als individu iets kan doen is me aan dat geweten houden. En proberen vriendelijk te blijven ten opzichte van al die Aziaten, Russen, Mongolen, Chinezen, Laotianen, Cambodjanen, Vietnamezen (en dan komen de Thai nog!) die me omringen al zijn ze bij tijd en wijle nog zo irritant. Ze moeten allemaal overleven op hun eigen manier en “Yes they can”!!! Ze zijn niet irritant, dat zit in mijn systeem. In mijn kop. In mijn waarden en normen. De mensen zijn gewoon ontzettend vriendelijk, aardig en behulpzaam, alleen ik zie en voel dat niet altijd. Een andere cultuur.
Nog een paar nachten en dan zit mijn reis er op. Althans in mijn eentje. Ik verheug me verschrikkelijk op het weerzien met Noor. Deze reis heeft, wat mij betreft, ook veel gedaan met onze relatie. Wat weet ik nog niet precies, maar het is een bijzondere verdieping. Zo voelt het in ieder geval. Ik verlang naar haar aanwezigheid, haar zachtheid, haar gezicht, haar haar, haar blik, haar ogen, haar stem, haar lach, haar geur, haar zorg, haar aandacht, haar lijf. Ik wil samen met haar genieten en afkicken en dan zijn jullie verlost van mijn “filosofisch” geneuzel.