staren in een wreed verleden

Ik probeer na te denken, nee ik probeer na te VOELEN.
Ik zit in een vierkantige kiosk, in de schaduw met een heerlijk briesje. De kiosk is in het midden tegen een van de vier dijkjes aangebouwd. De vier dijkjes vormen de omtrek van een voetbalveld-grote kuil met water, waarin kriskras door de kuil enkele kleinere dijkjes lopen. Veel water is er niet te zien omdat “de vijver “ voor 80% is dichtgegroeid met lelie- lotusachtige grote bladen. Witte, gele en paarse bloemen steken er bovenuit. Rond de dijkjes staan schaduwrijke boompjes en struiken. Niet hoog, niet oud, misschien 20 jaar. Achter me is over het hele terrein een simpel “Heras”-hekwerk geplaatst, daarachter een paar kinderen die bedelen, fruit te koop aanbieden en als maar willen weten hoe ik heet en waar ik vandaan kom. Ik negeer ze volledig, probeer me te focussen op het navoelen. Na 10 minuten lopen ze verder. Achter het hek strekt zich een moerasachtig gebied uit van honderden meters, met struiken, waterplanten, buffels en dan zie je een brede grijszilvere stroom: de Mekong. Het is stil en zinderend heet ondanks het briesje. Al mijn kleren, bezweet en klam, plakken aan mijn huid dat bijna zoute kristallen uitslaat. Prachtige, exotische vlinders dwarrelen op de verzengend hete lucht, in een paar grote bomen vliegen tientallen ‘honden’. In het moeras en in de kuilen vliegen af en toe ibisachtige witte vogels op. Idyllisch zou je zeggen en dat is het ook als je niet beter zou weten.
Helaas weet ik beter. Ik zit te kijken naar een massagraf, het grootste van dit “Killing field, nr 77”. 15 km van Pnhom Penh in Choeung Ek. Het kleinste massagraf op dit veld nr 77 telde de lijken van 146 vrouwen en kinderen. Er zijn nog ongeveer 7 massagraven op veld nr 77. In totaal werden meer dan 17.000 (!!!) lijken uit dit veld geborgen. Vermoord tussen april 1975 en januari 1979 onder het regime van Pol Pot. Ze werden vervoerd vanuit “Secret office nr. 21” in Pnhom Penh. Prison 21. In heel Cambodja waren er daar 256 van. Een highschool door P.P. omgebouwd tot prison. Een martelhuis bestaande uit 4 gebouwen elk 3 verdiepingen. Ik was er vanmorgen. Verbijsterd en verslagen door wat ik heb gezien probeer ik hier na te denken. Dat lukt niet erg. Ik probeer me beelden voor te stellen van mannen en vrouwen en kinderen die, al half doodgemarteld in Pnhom Penh, hier werden afgemaakt met messen, hakbijlen, machetes, bajonetten, enzovoorts. Het zijn obligate beelden, er zit geen gevoel bij. Waarom en hoe heeft dit kunnen gebeuren? 35 jaar geleden!
Wat bezielden de moordenaars? Cambodjanen!!! En hoe verging het de slachtoffers? Cambodjanen!! Ik kom er met mijn verstand en met mijn gevoel niet bij, in de verste verte nog niet. Het gaat elk vermogen van mij om me er ook maar iets “levends” bij voor te stellen ver en ver te boven. Toch is het hier gebeurd, weliswaar 35 jaar geleden, maar wel hier op deze plek, daar bij die boom en die boom, bij die greppel, bij dat dijkje, waar nu een groepje eenden rond waggelt, keurig in gelid, en daar en daar en daar ook al, waar nu die vogel opvliegt. Overal waar je rondkijkt op deze plek. Ik kan mijn ogen er niet van afhouden en verval in eindeloos, leeg en stil staren. Zo zit ik een uur. En loop dan terug naar het Monument. Een vierkante zuil van 5 bij 5 meter, 20 meter hoog. Betonnen pilaren op de vier hoeken met daartussen glas. De hoogte is verdeeld door plankieren vloeren in ongeveer 5 verdiepingen. En zo is elke verdieping gevuld met schedels. Honderden, duizenden. Op ooghoogte ontbreken de glasplaten en kun je de schedels zo aanraken, ondanks het bordje “Don’t touch”. Het wordt koud in mij van binnen, stil en leeg is het om me heen. Ik heb de “Killing Fields” gezien. Onuitwisbaar en daar hoef je als mens niet trots op te zijn.